| Merkez Bankası Döviz Kuru | |||
| ALIŞ | SATIŞ | ||
| USD | 0 | 0 | |
| EURO | 0 | 0 | |
Divriği’nin 40 km. güneyinde Arapkir, Arguvan sınırında yama dağlarının eteklerinde yerleşmiş. Çayören ‘in eski adı PÜTĞE’dir. Ne anlama geldiği kimler tarafından konduğu bilinmiyor (soruşturduğum bir ermeni kaynağında BUDGE’nin anlamının SİTE - KALE – KORUNAKLI YER veya ETRAFI ÇEVRİLİ YER anlamına geldiği söylenmektedir. Bu kaynakta BİRESTİK ( arık başı ) düzlük yer. KAHTİK ( karşı konak ) Göçebe yeri GÖNDÜRÜM ( ağaçlı göl ) dağın eteği- tepenin dibi anlamına gelmektedir. )
Eldeki en eski yazılı belge Marmara üniversite sinden ERGİN GÜLSOY ‘un 1991 ‘de yazdığı yüksek lisans tezidir. Bu teze göre 1530 ‘da çayören köyü 18 hane 1548 ‘de 21 hane idi. Fakat bu hanelerin isimleri belirtilmemiştir Köyün tahminen 8 km batısında ARABLU Mezrası mevcutmuş bu Mezrada 4 hane. İmiş ( tahminim bu yer keklik pınarındaki peğlerin dere dediğimiz mevkidir )
.Köydeki değirmen sayısı 1530 ‘da 1, 1548 de 2 idi.
Bu bilgiler atalarımızın 1530 dan önce burada yerleşik olduklarını kanıtlamaktadır.
O dönemde köyümüzdeki nüfusun tamamı Müslüman gözükmektedir. Hatta çayören ‘in bağlı bulunduğu (Sevir)danişment nahiyesinin tümünde gayri Müslüm yoktur. Aynı dönem de gayrı Müslüm nüfus Anzağar, Hikme, Kesmezininki nahiyeleri ve Divriği şehir içinde % 30 ile% 80 arasındadır.
1845 sayımında köy 28 hane 1870 sayımında ise 38 haneye ulaşmış. Yoğun gurbet göçünün başladığı 1960 – 1970’li yıllarda 65 – 70 hane idi. 2009 da köyde kapısı açık olan hane sayısı yeniden 28 e düşmüştür. Kaldı ki bunlarda kışın İstanbul a gitmekte 6 – 7 haneye kadar gerilemekte idi. Son birkaç yıldır köydeki yerleşik hane sayısı az da olsa artış göstermektedir.
Bulabildiğimiz nüfus sayımları ise şöyledir.
1845 sayımı 90 erkek ( Kadınlar sayıma tabi tutulmamış. Takriben en az 90 da kadın vardır )
1935 sayımı 262 - kadın erkek dâhil
1980 sayımı 370 - kadın erkek dâhil
1997 sayımı 142 - kadın erkek dâhil
2000 sayımı 115 - kadın erkek dâhil
2007 sayımı 56 - kadın erkek dâhil
2019 sayımı 63 - kadın erkek dâhil
Köyde anlatılan sözlü tarihe göre. Çayören’e ilk gelenler Malatya Arguvan( bir varsayıma göre Adıyaman Gerger ) taraflarında yaşamaktayken. Kuraklık ve susuzluktan öyle bunalmışlar ki. Bir gün kadının biri çocuğunun altını değiştirdiği esnada su bulamadığından ( o devir de bez ve kumaş ‘ta yok gibi) yufka ekmeği ile temizlerken kabilenin reisi görmüş. .Buna çok içerlemiş. Öyle bir yere yerleşelim ki her yan akarsularla çevrili olsun, diyerek kabilesini buralara getirip yerleştirmiş.
İlk gelen kurucuların 7 hane olduğu söylenir. Köyün tarihinde bilinen sülale isimleri şöyledir.
PİROGİL : Aslan, Albayrak, Bal|, Gülmez
KÖSELİGİL: Solmaz, Ataş, Kartal, Cebel
KATAGİL – ÇAVUŞGİL: Çardak, Yalıncak, Toklucu, Külpınar,Çakmak,Altuntaş Çiçek
AHMEDOĞLU: Yılmaz, Kaytan, Seyranğah
HASSIKGİL: Uçan
GADARGİL- LEYLİGİL: Kater, Kılıç, Şahin, Yüksel, Polat, Güzel
YAĞMUREVİ –GIBIÇGİL: Erguvan, Yağmur, Özkan, Erkal, Güler, Gündoğdu
DURSUNGİL – ALİÇİFÇİ:
TOPALALİ: Top, Çayören
ŞEYHOĞLU: Türkan, Ülger, Yıldız
DEĞİRMENCİ: Döner - Kaplan (1800’lü yıllarda Arguvan’dan gelmişler.)
KÜRTHASAN: Yener (1930larda Arguvan - atmadan gelmiş.) köseli hisso kızı Satı ya içgüveysi girmiştir.
AYYAZĞİL: Sağır - (1950 lerde Arguvan - atmadan gelmiş Kullukçu ya iç güveysi girmişlerdir.
1900‘lü yıllardan önce yaşayıp ta soyu geçen kabileler
1-KARAOĞLAN: Bu sülalenin kökenini bilen yok
2-SULTEYGİL: (Sulteyğil’den SADIK MAYTAP İstanbul da yaşamakta. Çocuğu yoktur.) Bu sülalenin de yağmurevi ile ilgili olduğu kanaatindeyim.
3-ABUKGİL: Bunların bugün devamı yok. Bu sülalenin pirogil kökenli olduğunu sanıyorum.
4-İLOLAR: Bunlar sevire göçmüşler. Bunlarında leyligil ve yağmurevi sülalesinden oldukları kesin.
Yukarda belirtilen sülaleler ve bugünkü soyadları köydeki yaşlılardan aktarılan sözlere ve Ev ve Arazilerin dağılım şekline göre belirlenmeye çalışılmıştır.
Ayrıca 1845 resmi sayımındaki hane ve aile reisi isimleri de aşağıya çıkarılmıştır. Bu sayımdaki Liste 7 kişilik kurucu sülaleleri büyük ölçüde doğrular niteliktedir.
Çayören 1845 sayımındaki sülaleler ve bu günkü soyadları ile karşılaştırma.
1845 sayımı HANE İSMİ Şimdiki SOYAD
Bu karşılaştırma Mali Müşavir HASAN Solmaz’ın karşılaştırmasıdır. Yanlış ve eksikleri mutlaka vardır. Düzeltme yapacak arkadaşların katkıları ile daha doğru sonuçlara varabiliriz.
Köyümüze ait 1530 ve 1548 tarihlerinden sonra 1845 e kadar başka yazılı kaynak elimizde bulunmamaktadır.
1960 – 1980 arası köyün en kalabalık olduğu dönemdir.
1970’li yıllardan sonra hızlı bir güçle köy boşalmış %90 ı İstanbul a göç etmiştir. Gurbetteki Çayören köyü Hane sayısı 2018 yılında 360’civarındadır.
1,dünya savaşında ve kurtuluş savaşında çayören den 40 kişinin şehit olması köydeki toplumu çok sarsmış. Yetim ve dul, kıtlık ve yoksulluk artmıştır yıllar da 36 yıl muhtarlık yapan ALİ HOCA bilgisi otoritesi ve yöredeki saygınlığı sayesinde köylüleri bir arada tutabilmiştir. Birbirini sayan ve seven bir toplum yaratmıştır. 80 yaşın üzerindeki Çayörenliler bugün hala Ali Hocadan saygı ile bahsetmektedirler.
.Köyde okur-yazar oranı yüksektir.1940’larda Eğitim Enstitülerinden 1970’lerde lise üniversiteden çok sayıda mezun çıkarmıştır.1980 sonrasında okuma yazma bilmeyen yoktur. Lise mezunları yüksek orandadır. 100 ün üzerinde üniversite mezunu vardır. Tıp, İktisat, Mimarlık. Mühendislik, Hukuk, Öğretmenlik gibi tüm dallarda eğitimini tamamlamış ve eğitim görmekte olan bir Çayörenli mutlaka vardır. İki kişi Profesör seviyesinde akademik kariyer yapmış. .Bir Hemşiremiz Sivas Cumhuriyet Üniversitesinde Öğretim görevlisidir. Çayören Bölgesinde eğitime önem veren öncü köylerdendir.
EKONOMİK YAPI
Arazi yapısı engebeli. Dağlık ve toprak yapısı taşlı olan Çayören’ de ekonomi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Ancak hem tarım hem de hayvancılık ancak kendine yetecek seviyeleri hiçbir dönemde aşmamıştır. Hatta kendine de yetmediği için yetişkin insanlar gurbete giderek oralarda çalışıp köydeki yaşama destek olmuşlar. Sonunda da tamamen gurbete göçmüşlerdir.
Çayören’de Bahçe ve Arıcılık geçmişten beri ön planda tutulmaktadır. .Zaman zaman profesyonel tarzda bahçecilik girişimleri olmuştur.1962 yılında köyün en verimli 2 tarlasına elma bahçesi yapıldı. Yine 1970 de 1 tarla komple kayısı ağacı dikilerek islim fırını yapılarak bu meyvelerden ekonomik gelir amaçlandı ama köyün Divriği’ye uzaklığı (43 km) ve yolun olmayışı bu girişimleri başarıya ulaştırmadı. Buna benzer büyüklü küçüklü tüm bahçeler atıl kaldı. Sonunda birer birer ağaçlar kesilip odun yapıldı. Emekler boşa gitti.
Arıcılık 1970’den sonra hızla arttı. Şu anda Çayören’de birkaç kişi modern anlamda arıcılık yapmaktadır. Eski Muhtar Veysel Kater 40 yılı aşkın süredir bu işi devam ettirmektedir. Çayörenin balı bölgedeki çiçek florasından olsa gerek, çok lezzetlidir. Bir defa yiyen devamlı aramaktadır. Balın az çıktığı yıllarda herkes Çayören balını aramaktadır. Köyden yaylalara yol yapılması ile belli aylarda yaylalara arı taşıması yapılarak arıcılığın daha da artacağı umulmaktadır. Bal orman projesinin buna katkı sağlayacağını umuyoruz.
Çayören’de geçmişten beri geleneksel tahıl tarımcılığı yapılmakta idi. Arazi çok engebeli ve taşlıktır. Ekili arazilerin %80i suludur. Çayören’de su çoktur. Âmâ su kavgası da çok olurdu. Tarlaları sulamak için sıra nöbeti yapan sucu başı seçilirdi. Sucu başı seçilirken köyün ortasında 8-10 gün düzensiz toplantılar yapılır, herkes bilgisini, otoritesini kavgacılığını ve nüktedanlığını bu münakaşalarda ( Buna o zaman kavga derdik) ortaya koyardı. Köyün ortak sorunlarında hiç ortalığa çıkmayanlar bu günlerde en ön planda ortaya çıkarlardı. Köy meydanlarına pek gelmeyen Piro Mahmut bu günlerin baş aktörü olur uzaklardan bağırarak ‘’ Benim tarlamı Kerbela’ya çevirdiniz. Sizde hiç din, iman yok mu ’’ diyerek topluluğa doğru gelirken Gadar Yusuf’ta ‘’ ulufe akıyor ulufeye geliyor ’’ diyerek ona karşı bağırmaya başlardı. Bu sahne hemen her yıl tiyatro oyunu gibi aynen sergilenirdi. O günlerde kavga olarak algıladığımız bu toplantının, köy kültür ve eğlencesinin bir parçasının olduğunu şimdilerde anlayabiliyoruz.
2000’li yıllardan itibaren Çayören’de tarım durmuştur. Bunun başlıca sebebi arazi yapısının makineli tarıma elverişli olmaması ve Yaban domuzunun artmasıdır. Yaban domuzları çevredeki tüm köylerde (Çakmakdüzü, Arıkbaşı, Karşıkonak) ekili tarlalara büyük zarar verdiğinden tahıl tarımı bitmiştir. Hayvancılıkta bitme noktasında olduğundan geleneksel köy görünümü ve yaşamı yok olmuştur. Köylünün kendi ürettiği bir şey kalmamıştır. Bostan eken bile yok gibidir.
Eskiden Gurbetten köye gelenler köy yaşamı geleneği ve üretimi ile karşılaşıyor. Yaşlılar ise sıla özlemi yapıp özlem gideriyorlardı. Şimdilerde tıpkı kentte yaşıyormuş gibi fabrikalarda üretilmiş süt, yoğurt, peynir alıyor. Patates, domates, fasulye gibi sebzeleri seralardan getirilmiş gezici market arabalarından temin ediyorlar.
Bu nedenlerle köye gidip gelenler ‘’ köyde hayat kalmamış ‘’ , ‘’ İnsanlar birbirine karşı çok soğuk, eski canlılık ve sıcaklık yok ‘’ şeklinde yakınmaktadırlar.
Hâlbuki insanlar aynıdır. .Yapıyı değiştiren üretim ve tüketim ekonomisidir.
ÇAYÖREN DERNEĞİ
1975 yılında İstanbul da kurulmuştur. Kurulduğu yıldan beri köyün eksiklerini gidermek için köy muhtarları ile iş birliği yapmıştır. Köye elektriğin getirilmesinden başlayarak. Su şebekesi, kanalizasyon, okulun hizmet binasına dönüştürülmesi ve Katırlı ziyaret yolu. Köy içi sokakların parke taşı döşenmesi. Gibi hizmetler derneğimizin azimli ve başarılı çalışmaları ile olmuştur. Yeni projelerle bu çalışmalar sürecektir. .Duyarlı Çayörenliler katkısı bu çalışmaları arttıracaktır.
Derneğimiz yöremiz ve kültürümüzle ilgili Divriği Kültür Derneği’nin yapmış olduğu çalışmalara her zaman katılıp destek vermektedir. Çevre köy dernekleri ile işbirliği her zaman önceliğimiz olmuştur.
Gurbette doğup büyümüş yeni kuşakların. Atalarının yaşam ve geleneklerini öğrenmeleri ve unutulmaması için dernek Abdal Musa, Aşure, Bayramlaşma. Köyde Katırlı ziyaret etkinliği. Gibi gelenekleri devam ettirmektedir.
GURBETTE YETİŞEN GENÇLERİMİZİN ATALARININ İZİNİ KAYBETMEMELERİ DİLEKLERİMLE…
Mali Müşavir Hasan SOLMAZ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
